مجله خبری تشریفات

مسجد جامع اصفهان با گستره ای موازی با ۲۳۰۰ متر تشریفات مشهد مربع، بلندمرتبه ترین مسجد جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آید.
بنای اول مسجد عتیق اصفهان همانند دیگر مساجد اول از برنامه ای مستطیل صورت تشکیل شـده که دارنده شبستان های ردیف دار در پیرامون حیاطی تبارک بوده میباشد.
در دورانهای آنگاه، مسجد به چهار ایوانی تبدیل شد؛ به این سیرتکامل فضای پیوسته و بی آلایش شبستانها و دربین سراها با ایوانها و دو گنبد از هم گسسته شد.
کلی تریـن نمـونـه تقارن را می اقتدار در پلان مسجد جامع اصفهان و نحـوه قرارگیـری ارکان ساختمانی در پیرامون ایوان مرکزی رویت کرد.
ایوانهای چهارگانه مسجد عتیق اصفهان در چهار جهت و در راءس اضلاع چهارگانه ایوان که با تزیینهای کاشی کاری با مقرنس های متعدد پوشیده شـده اسـت، تقارن را در نقشـه مسجد آرم میدهد.
مسجد جامع اصفهان مجموعاَ دارنده ۱۶ فضای شبستانی میباشد که در نقاط گوناگون آن گوشه و کنار یک هسته مرکزی (میانسر) متفرق شـده اند.
در دو سوی راست و چپ ورودی مهم مسجد با کاشی نوشته هایی به گویش عربی و به شکلی قرینه وجود دارااست.
در سـمـت چـپ ورودی، شبستان مظفری یا این که به عبارتی کتابخانه چشم می شـود که دارنده تقارن بی نقص در پلان میباشد.
دراین جا ستونهای گرد تر و تمیز به آرم های چلیپایی با آجرکاریهای پر رنگ که همانا سـاده شـده گردونه مهر و نمادی از خورشید فروزنده دانا تاب میباشد، در پلان آرایش و پیرایش یافته اند.
شبستان صفوی دارنده دو سیمای متعدد از نظر معماری میباشد؛ در حدود دو سـوم محیط را شبستان چهل ستونی و باقی مانده را قوسهای بلند با دهانههای بلندمرتبه شـکل می‌دهد.
این شبستان، بنا ای ظریف و دهانهای کبیر دارااست، شبستان دارنده پلان مربع صورت میباشد و با دقت بدین که هفت دهانه طاق و چشمه در هر ضلع آن می‌باشد، محراب آن طبق سنتها و قوانین معماری بایستی در دهانه وسطی یعنی در دهانه چهارم یا این که بر روی مبنا شبستان در نصیب انتهایی قرار داشته باشـد.
درین شبستان، امروزه فقط یک فرورفتگی طاقچه مانند در محل محراب جای دارد
وجود دو گنبدخانه در دو سـوی تراس مسجد جامع اصفهان و دقیقاً روی یک محوره تقارنی در پلان تیم ایجـاد می نماید.
بلندای گنبد نظام الملک، ۲۴ متر و بلندای گنبد تاج الملک ۲۲ متر میباشد.
برآمدگی برجی شـکل جنوب غربی گنبـد نظام الملک، برای برآمدگی بر تبدیل مربع به هشت ضلعی در کناره های گنبد، قرینهای دیگر در طرف جنوب شرقی داراست و این تأکیدی میباشد بر این که گنبد دارنده یک جهت عمده و یک شالوده تقارن میباشد.
در راس تراس، منبع آب، ذیل قبه کوچکی به صورت سایبان واقع شـده که‌این قبه خلال تأمین سایه بر روی منبع آب و نمادی خرد از کعبه، مکعبـی بی نقص و دارنده تقارن ظریف محوری در وسعت میباشد.
نظارت پلان و محل قرارگیری ورودیهای گوناگون مسجد جامع اصفهان ، منجر تولید دسترسی به مسـجد از هر سـو می شـود.
در هر طرف تراس جنوبی، چهار دهانه برای رابطه با فضاهای جانبی ساخت و ساز شـده و ریتم تغییر و تحول این دهانه ها عبور اشخاص را از تراس به جناح شرقی و غربی و به خویش تراس ضمانت کرده است.
وجود چهار دهانه ارتباطی در دیوارهای شمالی و جنوبی تراس غربی ضمن ساخت رابطه فی مابین حیاط و فضاهای جانبی آن، نقش قرینه سازی دقيـق تراس غربی در طرح حیاط شـرقی را گزینه تأیید قرار میدهد.
در پیرامون فی مابین سـرای مس مسجد عتیق اصفهان جد با دو طبقه کردن طاق نماها، از مقیاس و طول سازه نزدیک به بعد ها انسانی کاسـته شـده میباشد . همینطور با تکرار تعـداد متعددی از دهانه ها و نادر کردن پهنا آن‌ها مقیاس کلی در بین سـرا کوچک گردیده است.

از سده نخستین تا سوم هجری، تعداد مقداری آرامگاه تشریفات مشهد در کشور ایران برجای باقی‌مانده و شاید بتوان آرامگاه هارون الرشيد در خراسان را جزء مثال های اول سنت آرامگاه سازی در کشور ایران به شمار آورد. کم کم و با به کار گیری از قابلیت تطابق فرامین اسلام متمدن های جانور در بلاد جدید مسلمان، ایرانیان نیز قسمت مهمی از اساطیر خویش در خصوص مرگ و آئین خاک سپاری و ایجاد کرد حرم را نگهداری کردند و سنگ قبر که سنگی برای یقین از عدم رجوع متوفی در اساطیر سابق جمهوری اسلامی ایران بود، به عنصر نمادینی جهت اکران شخصیت متوفی و محلی برای بروز ابتکار در هنر مذهبی بدل شوید.

سوابق تاسیس آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران را می شود به روزگار سابق نسبت اعطا کرد. به طوری که در هزاره دوم پیش از تولد، آرامگاه فرمانروا ایلام در هفت تپه سازه شده میباشد. از ایجاد کرد آرامگاه در کشور‌ایران می اقتدار همینطور به سلسله هخامنشی نیز بازگشت کرد که برای پادشاهان خویش آرامگاه های مجللی بر روی زمین و در دل صخره های کوه ساخته اند که از مثال های آن میتوان به آرامگاه دارای شهرت کوروش پهناور در پاسارگاد و آرامگاه های باطن صخره داریوش و خشایارشاه در نقش رستم اشاره کرد.

در جریان پژوهش آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرد آرامگاه های خانوادگی و زیرزمینی در روزگار پارت ادامه می‌یابد. از سده های اول روزگار اسلام اثرها چندانی از آرامگاه در کشور‌ایران باقی نمانده میباشد و گفتنی میباشد تامل نخستین اسلام بر پایه ی سخنها فرستاده نیز آرامگاه سازی برای بزرگان آئین، حتی فرد نبی را تأیید نمیکرده و تنوع آرامگاه های اسلامی تعداد و پراکندگی آرامگاه ها در عالم اسلام و بویژه در جمهوری اسلامی ایران، به اندازه ایست که در هر شهر و آبادی هر یک سری خرد یک یا این که یک سری مثال از آن‌ها را با عمر و ظاهری متعدد میتوان مشاهده نمود.

پروسه تکوین معماری آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران
یک کدام از بعد ها معماری آرامگاه در کشور ایران، ساخت‌و‌ساز رابطه فی مابین دنیا دنیوی و معنوی میباشد و میتواند مفاهیم رمزی و نمادین داشته باشد.
تنوع در صورت و ساختار بناهای آرامگاه های کشور ایران به سیرتکامل ایست که نمیتوان آنها‌را همانند مساجد در گروههای مشخص و معلوم مدل شناسی و گروه بندی کرد

در 11 مارس 1983 خادمان عرب مسجدالاقصي تشریفات مشهد 46 شهرك‌نشين يهودي كه در نزديكي ديوار جنوبي مسجدالاقصي ايستاده بودند و با خویش مواد منفجره همپا داشتند را محاصره كردند و پليس صهيونيستي شهر قدس را از مساله آگاه كرده كه نيروهاي پليس اشخاص مذكور را دستگیر كردند ولي پس از سپری شد مدتي كوتاه آنان را آزاد كردند. در تاريخ 30ژانويه 1984 سه بمب دستي از به عبارتی نوعي كه ارتش صهيونيستي آیتم به کارگیری قرار مي‌اعطا کرد در نزديكي باب الاسود كشف شد ؛ اين بمب‌ها در يك كدوتنبل جاسازي گردیده بود. خادمان عرب مسجدالاقصي يك كاميون حمل کننده مواد منفجره را در نزديكي مسجد يافتند كه به منظور ترور هلموت كل ، صدر اعظم اسبق آلمان در زمان بازديد وي از اوضاع و احوال مسجدالاقصي در سال 1985 تهيه گردیده بود .

حمله مسلحانه به مسجدالاقصي و تيراندازي به سمت نمازگزاران مسلمان - در دوم مارس 1982 گروهي از يهوديان تندروي ساكن شهرك صهيونيست‌ نشين كربات اربع در حالي كه سلاح‌هاي گرم در اختيار داشتند پس از درگيري با خادمان عرب مسجدالاقصي از باب السلسله عبور كردند و وارد مسجد شدند. در 11 آوريل 1982 ايلي جسمون سرباز صهيونيست به مسجدالاقصي حمله كرد و پس از تيراندازي به سمت خادمان حرم قدس شريف و همچنين به شهید شدن رساندن دو بدن از آنان توانست وارد قبه الصخره خواهد شد در ضمن در درگير‌هايي كه ميان مسلمان ها و يهودي‌ها در درون مسجد در گرفت 9 فلسطيني شهيد و 136 نفر زخمي شدند.

يكي از وحشيانه‌ترين جنايت‌هايي كه سربازان صهيونيست در صحن مسجدالاقصي مرتكب شدند به 8 اكتبر 1990 گشوده مي‌شود در اين تاريخ نمازگزاران مسلمان از ورود مجموعه تندرو و تروريست هيات امناي محل عبادت كه قصد قرار دادن سنگ بناي ایجاد کرد محل عبادت خویش را داشتند منع به کار آوردند كه در پی آن سربازان صهيونيست به طرف نمازگزاران تيراندازي كردند كه اين مبادرت به شهیدشدن بيش از 20 فلسطيني و زخمي شدن 115 بدن ديگر انجاميد

حفاري‌هاي صورت گرفته در حوالی بقاع قدس شريف - حفاري‌هايي كه صهيونيست‌ها در اطراف مسجدالاقصي و در زير قسمت غربي و جنوبي اين مسجد مبارك انجام مي دهند از ديگر کارایی‌هايي است كه رژيم اشغالگر قدس جهت تخريب و ايجاد شكاف در ديوارهاي مسجد صرف مي‌كنند. اشغالگران قدس به بهانه اينكه در پی بقاياي محل عبادت خویش می‌باشند به حفاري مي پردازند و فعلا آنكه غرض اصلي آنها تخريب اثر ها اسلامي همجوار ديوار درخشان و نيز استيلا بر مقبره شريف ، تخريب مسجد و ايجاد محل عبادت در داخل مسجدالاقصي و قبه الصخره است . حفاري‌هاي رژيم صهيونيستي در نزدیکی مسجد الاقصي در اواخر سال 1967 استارت و تاكنون 9 مرحله را پشت سرگذارده میباشد .

رده ابراهیم

مراد سنگی میباشد که می گویند حضرت ابراهیم هنگام مرمت تشریفات مشهد کعبه، ذیل پای خویش گذارده تا دستش به نصیب بالای دیوار رسد. به نقلی، این سنگ قبل از اسلام داخل کعبه بود؛ اما زمانی آیه «وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْطرزِیمَ مُصَلًّی» نازل شد، به فرمان رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آن را از کعبه خارج آورده در پیرامون کعبه نهادند

حجر اسماعیل

حِجْرِ اسماعیل؛ فضای در میان کعبه و دیواری نیم‌دایره را گویند که از یال شمالی کعبه (رکن عراقی) تا یال غربی آن (رکن شامی) امتداد دارااست. اسم دیگر آن حطیم میباشد و بعضا نیز آن را حظیره خوانده‌اند. بعداز آنکه حضرت ابراهیم (علیه السلام) و هاجر و فرزند شیرخوارشان اسماعیل به وادی مکه رسیدند، با موعظه جبرئیل در موضع کنونی حجر ساکن شدند. بعد هاجر و اسماعیل، همراه با گوسفندانشان، در همین جای و در سایبانی که با چوب درخت ساختند، سکونت گزیدند. هاجر و اسماعیل هر دو بعداز وفات در همین جای دفن شدند. حجر اسماعیل از فرصت قبل از اسلام مورد احترام و تقدیس بود. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز، بعداز بعثت، در حجر اسماعیل می‌گردهمایی و خلال عبادت و قرائت قرآن، به سؤالات عموم جواب می‌بخشید. به حیث دارای شهرت فقهای امامی، به استناد روایات دارای اعتبار، حجر اسماعیل جزء کعبه وجود ندارد.

حطیم

حد فاصل بین رکن حجرالاسود و درِ کعبه را حطیم گویند و در احادیث آمده که شایسته ترین جای در مسجد‌الحرام میباشد. برهان اسم‌گذاری آن به حطیم این میباشد که عموم در آن توده می شوند و به یکدیگر فشار می‌آورند.

زمزم

چاه آبی‌رنگ در قسمت شرقی مسجدالحرام میباشد که آن را بئر زمزم، چاه اسماعیل، حفیرة عبدالمطلب، شفاء سُقم، عافیه، مَیمونه، طُعم، بَرکة و بَرّة می خوانند. چاه در اطراف منزلت ابراهیم و نزدیک به هجده متری کعبه و در زیرزمین جای دارد.

حمّام جان ما همین مساجد و مجالس قرآن و محافل وعظ تشریفات مشهد و پند ماست، به شرط اینكه كاری نكنیم كه قداست این اماكن از بین برود. كارهایی كه مناسب با شأن مسجد نیست، در مسجد جاری ساختن ندهیم. مسجد محل عبادت و عبادتگاه است، نه نمایشگاه است نه مغازه و نه ورزشگاه. در جامعه‌ی مسلمین هر كاری محلّ مخصوص به خود داراست، هر كار اسلامی را كه نمی‌توان و نباید در مسجد انجام داد. کسب و کار كاری اسلامی می باشد؛ امّا آیا در مسجد باید تجارت كرد؟ صحت دارد که «اَلْکاسِبُ حَبیبُ‌الله»؛ امّا آیا این حبیب‌الله باید تشریفات مشهد بساط کسب خود را در مسجد بگستراند؟ ازدواج امری اسلامی می باشد؛ امّا جشن و پای کوبی عروسی باید در مسجد برگزار گردد؟ کسب و کار و كسب و كار و تئاتر و سینما و فیلم و نمایش و ورزش، فرضاً كه اسلامی هم باشند، تناسب با مسجد و محل عبادت ندارند و هر یک باید در محلّ منحصر به فرد و مناسب خود انجام بگیرند و مسجد هم می بایست مخصوص عبادت باشد. مسلمان ها بایستی به مسجد بیایند و در آنجا خود را پاک سازی به طهارت معنوی كنند و جان‌ها را شستشو دهند و سپس هر كدام به محلّ كار خود بروند و با جان‌های مطهّر و منوّر به نوروروشنایی ایمان، به کارهای مناسب خود بپردازند؛ باید عصمت و طهارت مسجد را به آن اماكن بسط دهند، نه اینكه آلودگی آن اماکن را به مسجد بیاورند.
نتیجه ها آن كه، قداست مساجد و محافل وعظ و پند را پایین عنوان ها دیگر کثیف نكنیم، به عذر و بهانه‌ی این كه آن عناوین نیز اسلامی می باشند. مگر هر كاری اسلامی بود، در مسجد بایستی اعمال بگیرد؟ در‌صورتی‌که شنیده‌ایم كه صدر اسلام در مسجد «قضاوت» و «قانونگذاری» و اعزام لشكر می‌كردند، از آن جهت بود كه جا نداشتند. آنقدر از لحاظ جا در مضیقه بودند كه حتّی فقرا را در مسجد جا داده بودند؛ اصحاب صُفّه که از مکّه مهاجرت کرده بودند، در گوشه‌ای از مسجد جا داشتند و طبیعی هست كه وقتی جامعه‌ی اسلامی گسترش پیدا کرد و تشکیلات منظّم بوجود آمد، دیگر لزومی ندارد كه امور دیگری غیر از مسائل عبادی در مسجد انجام پذیرد؛ بلكه باید هر كاری در محلّ مناسب خود اجرا بگیرد و لذا ما باید قداست معابد و محافل وعظ و راهنمایی را مراقبت كنیم و بایستی بدانیم كه این اماكن مقدّس به واقع مانند حمّام، محلّ شستشو دادن جان‌های ما میباشند كه حدّاقلّ هر یک سری روز یک بار می بایست خود را به‌این حمّام‌ها برسانیم تا ما‌را پاکسازی و تنظیف كنند. همان‌گونه كه حمّام جای تنظیف می باشد و آدم‌ها بدن خود را در آن تنظیف می‌كنند تا با بدنی نظیف سرِ کارهای خود بروند، ما هم هر تعدادی روز یک بار باید خود را به معابد و محافل وعظ و موعظه برسانیم و جان خود را شستشو بدهیم و هر یک‌سری ماه یک بار به زیارت یكی از حرم‌های مطهّر امامان(ع) مشرّف بشویم تا آنجا مارا شستشو دهند و جان ما‌را از رذایل، تطهیر و به فضایل، تنویر كنند. تا آن جا که تاریخ بشر به خیال داراست, در همهء ادیان و مذهب ها و در بین تمامى اقوام و ملت ها, مراکزى خاص با عنوان «محل پرستش» وجود داشته هست و این مراکز شاهد حضور و تجمع مردم به مناسبت هاى گوناگون و در زمان هاى خاص بوده اند. این واقعیت تاریخى بیان‌کننده یک حقیقت انکارناپذیر می باشد که شم نیاز به پرستش و ضرورت برقرارى پیوند و رابطه در بین آدمى با تولید کننده خویش , امرى فطرى هست که در نوع انسان ـ و ولی با شدت و ضعف ـ وجود داشته و خواهدداشت . رابطه در میان تولید کننده و عبد , رابطهء عبودیت و بندگى می‌باشد و درسایهء همین بندگى , زندگى معنی و مضمون‌ خاص مى یابد.

ورودی دسته مزار روحانی احمد جامی
ورودی آرامگاه روضه خوان احمد جامی تشریفات مشهد به نحوی میباشد که جلب لحاظ کرده و اشخاص را به سمت خویش فرا می‌خواند.
معماری آن دربرگیرنده پیش طاق ورودی آستانه درگاه با دری چوبی و طاقهای دو اشکوبه به طرفین میباشد.
پوشش پیش طاق گنبدخانه مزار روحانی احمد جامی مزین به نگارگری هایی دقیق و خوشگل از گل و بوته احتمالاً از زمان تیموری و بعداز آن میباشد.
در بالای این نصیب لوحی با این مضمون نصب شد‌ه‌است: «فاخلع نعلیک» (برگرفته از آیه ۱۲ سوره مبارکه طه) یعنی
«موزه »(کفش) از پای بیرون ساز.

گنبد منزل در مزار روضه خوان احمد جامی
این قسمت از معماری آرامگاه روضه خوان احمد جامی درامتداد تراس و درمنتها الیه ارتفاع فضای داخلی آن جای دارد.
امروزه بنای گنبدخانه را متصل به ابنیه و فضاهای دیگری مشاهده می‌کنیم.
دیوارهای مزار روضه خوان احمد جامی با جرزهای همسایه شرقی آن و با رواق، قفل و بست نداشته و وجود اثراتی از دو ستون تزیینات آجری در بدنۀ غربی سازه حکایت از آن دارااست که گنبدخانه بنای منفردی بوده و بیان کننده مقدم بر بقیه ابنیۀ دور و اطراف ایجاد شده است.
ورودی این سازه در فضای داخلی تراس بلند مزار قرار دارد.
آستانه ورودی دارنده دری دیرین میباشد که در اسپر تراس درنظرگرفته شده و تزیینات منبت کاری هنرمندانه به هیأت کتیبه و نقوش متنوعی میباشد که برسطح آن به چشم می‌خورد.

آتشکده زرتشتیان یزد محل مراقبت آتش مقدسي به نام بهرام تشریفات مشهد از جاهای دیدنی یزد هست. اين آتشكده يكي از جذاب های استان يزد می باشد كه هر ساله گردشگران زيادي را به سمت خودش جلب مي‌كند. در اين محتوا ما شمارا به تماشاي آتشكده زرتشتيان يزد خواهيم برد. همچنين در اين محتوا تلاش شده است به معرفي آتشكده و آتشكده كاريان يا آتشکده آذرفرنبغ، اهميت آتشكده زرتشتيان يزد، تاريخچه آتش ورهرام آتشکده زرتشتیان یزد، ساختمان آتشکده زرتشتیان یزد، نماد فروهر، آداب و اصول نيايش در اتشكده زرتشتيان يزد، بهترين زمان براي سفر به يزد، آدرس و ساعات بازديد از آتشکده زرتشتی ها یزد پرداخته خواهد شد.

آتشکده یزد
استان يزد از استان‌هاي اساسی مذهبي و عبادي ايران است كه در آن تنوع فقهی، قومی و زبانی زيادي هست. به طوري كه اين استان به القابي مثل دارالعباده دارای شهرت است. در واقع از جذابيت‌هاي استان يزد مي‌توان به همزيستي مسالمت‌آميز اديان در كنار هم اشاره نمود. به خاطر تاريخ و جمعیت زرتشتیان یزد، آتشكده هاي متعددي در اين استان وجود هست كه آتشكده زرتشتيان يزد يكي از آن‌ها می‌باشد. اين آتشكده از جاذبه هاي گردشگري فرهنگي و تاريخي مالامال بازديد شهر يزد می باشد.

اهميت آتشکده زرتشتیان یزد
آتشکده‌های زرتشتیان به حیث اهميت‌شان به سه دسته دربرگیرنده آتش دادگاه، آتش آدران و آتش بهرام طبقه‌بندي شده‌اند. آتش دادگاه در خانه‌هاي زرتشتيان روشن مي‌خواهد شد. اين آتش مورد استفاده‌ي خانوادگي می‌باشد و آيين و مراسم تقديس ندارد.

آتش آدران يا درب مهر از آتش دادگاه رتبه آن بالاتر هست. اين آتش به محله و شهر اختصاص داراست. آتش ورهرام يا بهرام داراي التفات به مراتب بيشتري از دو آتش ديگر آتش دادگاه و آتش آدران داراست. آتش آتشکده زرتشتیان یزد از نوع ورهرام يا بهرام می باشد. اين آتش بيش از ۱۵۰۰ ساله است كه روشن هست و بی سروصدا نشده می باشد.

آتش ورهرام از شانزده آتش و یا اخگر آتش اجاق متعلق به نمایندگان هر طبقه اجتماعی به وجود آمده می باشد اين طبقات اجتماعي شامل آهنگر، زرگر، چوپان، نانوا، و غيره و آتش آذرخش میباشند. آتش ورهرام طی تشریفاتی خاصي پاک سازی و تقدیس مي‌شود.

فضای داخلی گنبد و بنای آن یادآور طرح مقبرۀ فرمان تشریفات مشهد روا سنجر سلجوقی درمرو (سدۀ دوازدهم میلادی)‌ و بقایای آرامگاه تیموری همسایه مسجد هرات میباشد.
گنبدخانه نقطۀ مرکزی گروه میباشد که چهار نمای فرنگی آن به وسیلۀ بناهای پیرامون پوشیده میباشد.
ساختار این سازه دربرگیرنده چهار سه کنج، ‌دو اتاق خرد، ‌چهار طاق نمای پرهشت ضلعی میباشد و سطح زیرگنبد آن با کاربندی های بسیار چشمگیر مزین گردیده‌است.
این بخش ازمجموعه از لحاظ تزیینات زیباترین و دیده نوازترین نقش ها را به نظر معنی و مفهوم درخود محفوظ نگاه داشته میباشد.
سطح ها دیواره ها و تحت گنبدخانه آرامگاه روحانی احمد جامی با طرح های هندسی و موتیف های گیاهی با مورد های متفاوت آبی‌رنگ درقابهای گوناگون تزیین گردیده که از لحاظ مدل وابسته به سدۀ هشتم هجری یا این که نیمۀ دوم قرن چهاردهم میلادی میباشد.
دو محراب خرد و قشنگ در طرفین ورودی اساسی گنبدخانه شد که محراب سمت راست به طور بی نقص با گچبری های خوشگل باقیمانده و تداعی کننده مثال محراب های دورۀ ایلخانی میباشد.
نقش میانی کتیبه محراب سمت راست، دربردارنده تکرار اسم «محمد» میان یک دایره و بر بالای آن عبارت «نصر اینجانب الله و فتح قریب و آدم المومنین»‌ به چشم می خورد.

با ورود به گلشن نارنجستان قوام شیراز هفت هنر تشریفات مشهد و صنعت محسورکننده اهل ایران مشهود است. گچ بری، نگارگری سنتی، آینه کاری، آجرکاری، حجاری، معرق کاری و منبت کاری در تزیین کناره کناره این گلشن بکار رفته و روح را جلا می دهد.
سقف‌ها و دیوارهایی که با نازکی آینه‌کاری گردیده‌، تالارهایی که بر دیوارهایشان نگارگری‌هایی مجذوب‌کننده نقش بسته، درها و سقف‌هایی از متاع چوب گردو که روی آن ها معرق‌کاری انجام یافته و ردیف‌ها و سنگ‌هایی که بر آنها حجاری‌های دقیقی صورت گرفته و … تمامی و کلیه آرم از هنر ناب اهل ایران دارااست که احساس احترام را در بیننده برمی‌انگیزد.
طرح بنای اساسی عمارت و حیاط دو ستونی آن اقتباسی از طریق معماری اهل ایران رایج در عصر زندیه میباشد. تراس تبارک عمارت که با دو ردیف سنگی یک دست و سقف مسطح تزیین شده است و کاشی‌کاری‌های هنرمندانه بالای عمارت مهم، با شکوه‌ترین قسمت گلشن را تشکیل می دهند.
در ساختمان‌های قسمت جنوبی و شرقی گلشن نیز منبت‌کاری، کاشی‌کاری و گچ‌بری‌های بی‌همتایی وجود دارااست.
سقف تراس نصیب شرقی، صرفا سقفی میباشد که هنر مشترک آینه کاری روی چوب و نگارگری روی چوب را دارااست؛ البته این قسمت در طول انقلاب در گیر حریق‌سوزی گردیده و غیرقابل تعمیر میباشد.
مقرنس نوعی تزئین حجمی و تاقچه‌ بندی آذینی میباشد که در تحت گنبدهای روی حیاط‌ها و درگاه‌های ورودی استعمال می‌گردد.
آینه‌کاری هنر ساخت‌و‌ساز صورت های منظم و هندسی با آینه میباشد که با قطعاتی در بعدها متعدد ساخت‌و‌ساز میگردد. در فرمان روا نشین و سالن آینه گلشن قوام می توانید این هنر قشنگ را ببینید
نگارگری در هرجا عمارت قوام مشاهده می شود. در عمارت مهم دو اتاق وجود دارااست که نگارگری هایی بر تیرک هایی چوبی آن رسم گردیده است. نگارگری‌های سقف تراس گران قدر و بیشتر اتاق ها غالبا” بوسیله لطفعلی خان صورتگر، نقاش مینیاتوریست آن زمان، انجام یافته میباشد.
معرق کاری تولید طرح و نقش با به کار گیری از دکوراسیون تکه های ریز چوب میباشد. در‌این طریق تکه های ریز چوب های رنگارنگ طبیعی در کنار یکدیگر تبدیل به اشکالی قشنگ و دیده نواز خواهند شد. در گلشن نارنجستان قوام (قوام السلطنه شیراز) روی درهای اتاق‌ها و ردیف های چوب گردو، هنر معرق به وفور مشاهده میشود.
حجّاری، هنر کندن نقش بر سنگ و صنعت برش دادن آن برای کاربرد در معماری و نیز هنر و صنعت ساختن اشیای سنگی است. در گلشن حجاری‌ های متعددی با الهام از نقش‌های تخت جمشید در ازاره‌های دو ضلع شمالی و جنوبی وجود داراست. این نقش‌ها معمولا شمایل موجودات افسانه‌ای، سربازان قاجاری و یا این که درختان مینیاتوری می‌باشند.
هنر چیدن خشت در بناها به مراد عرضه نماهای دکوری متناسب با صورت کلی سازه را خشت کاری می‌نامند. هنرمندان اهل ایران در طراحی طرح‌‌های آجرکاری سنتی در گلشن قوام سنگ آحاد گذارده و گونه های آجرکاری‌های خفته (افقی) و راسته (عمودی) را بکار بردند. همینطور گچ‌‌بری‌‌های زیبایی که به طرح‌‌های سنتی گیاهی مشهورند در بدنه دیوارهای دو فصل بهار خواب در دو طرف ضلع شمالی چشم میشود.

با اعتنا به جای معاش صاحبخانه و تعداد میهمان ها تشریفات مشهد میتوانید نسبت به رزرو مسجد مبادرت فرمائید، در هنگام رزرو مسجد به تجهیزات رفاهی، مکان پارک خودرو، جای نصب بنر و گنجایش پذیرایی مسجد دقت داشته باشید.

قرائت دعا و خواندن قرآن
دعا و قرائت قرآن از گرد هم آیی‌ها ی مذهبی و مراسم ختم جداگانه نیستند. تعیین مداح مطلوب که بتواند خلال بیان مصیبت، قاری قرآن نیز باشد اصلی میباشد.

توزیع صدقات
اهداء صدقات به نیازمندان و محتاجان یکی آئین‌های متداول در مراسم ختم میباشد. معمولا در شب اولیه فوت مرحوم، خانواده های متوفی بسته به یارا مالی خویش مبادرت به اهدا صدقه و خیرات برای شعف روح مرحوم می کنند.

گل‌آرایی و شمع‌آرایی
استعمال از گل و شمع‌ها برای زینت دادن دور و بر و جلب وضعیت متناسب با مراسم به فعالیت می‌رود. برای اینکار معمولا در جای مطلوب و در مشاهده کرد همگان مبادرت به چیدن میز ترحیم می کنند.

پذیرایی از میهمان ها
معمولا در مسجد پس از نشستن میهمان ها با دمنوش یا این که قهوه، حلوا و رطب از میهمان ها پذیرایی میگردد، در هنگام خروج نیز جدیدا با به کار گیری از پک های پذیرایی ترحیم که دربرگیرنده میوه، نوشیدنی و کیک میباشد از میهمان ها پذیرایی میگردد. ضمن پذیرایی در مسجد، پذیرایی شام نیز در روزهای سوم و یا این که هفتم جاری ساختن میگردد.