مجله خبری تشریفات

به عنوان مثال ویژگیهاى این مسجد، استجاره و حمایت بردن به آن از بلایا میباشد. در روایتى آمده میباشد: «در‌حالتی که عمویم زید به خدا مدد میبرد، خداوند اورا بیست سال (در‌این مسجد) پناه می‌بخشید.» در كتاب «كشف الغطاء» آمده می باشد: در سال طاعون (وبا) یار و همدم با حدود چهل نفر به این مسجد تشریفات مشهد حمایت بردم. عموم خارج همگى مُردند، امّا به‌این افراد آسیبى نرسید.

تاریخ تأسیس مسجد سهله‏

متأسّفانه منبعى تاریخى كه به طور علمى و تاریخى، تاریخ ظریف بناى مسجد، تاریخچه، تغییر تحول و تحوّلات آن را ذکر كرده باشد، در اختیار وجود ندارد، امّا نقل شده این مسجد منزل حضرت ادریس ( علیه السلام ) و زمانى منزل حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) بوده میباشد. البتّه مى‏ اقتدار به صورت قطعى ذکر کرد: این مسجد قبل از فرصت خلافت امام على ( علیه السلام ) در كوفه (سال 35- 40 ق.) به وجود آمده میباشد و بعید وجود ندارد كه امام به خیال قداست و فضیلت این مسجد، در آن نماز گزارده باشد.

ساختمان مسجد و تعریف‌و‌تمجید آن‏

این مسجد در شمال غربى مسجد كوفه قرار دارد و حدود 2 كیلومتر با آن مسافت دارااست. این مسجد نسبتاًً به شكل مستطیل است و داراى چهار ضلع می باشد: ضلع شمالى 160 متر، ضلع شرقى 130 متر، ضلع جنوبى 160 متر، ضلع غربى 130 متر. دیوارهاى آن بالغ بر 22 متر طول داراست و در نصفه ضلع شرقى، مناره (مأذنه) اى می باشد كه طول آن به 13 متر می رسد كه از بالا منقّش به آیه‌ها قرآن می باشد و حاج جواد بن روضه خوان حسین سهلاوى خفاجى در سال 1378 ق. آن را سازه گذارده میباشد.

اهل مدینه خبر این آتش سوزی مهیب را به فرمانروا اشرف قایتبای رساندند و قبل از آنکه کمکی ازجانب شاه فرا رسد مردم مدینه در پاک سازی بنای مسجد کارایی دقیقی به عمل آوردند .

چون قایتبای از این واقعه با خبر شد نماینده خود را بنام امیر سنقر جمالی هم پا با معماران و آلات و لوازم ساختمانی تشریفات مشهد و میزان دارایی کافی به سوی مدینه بسیج نمود و امرکرد که در تجدید بنای مسجد از هیچ فرمان و هزینه ای کوتاهی نورزند . شاه اشرف قایتبای که در سالهای 872/901 قمری بر قلمروی ممالیک، حکمروایی می کرده، دراین شیوه به حدی پرسنل و معلم فعالیت و وسایل و مصالح ساختمانی ارسال داشته بود که مورخان به تفاوت از وصف آن حکایات، ارقام عجیبی را نقل کرده اند ...

در این مرمت مناره رئیسه را تجدید بنا کردند و دیوارهای مسجد را از پایه بازسازی ، محراب عثمانی را توسعه و گسترش بخشیدند، ستون ها را احیاء کردند و سقف ها را به استحکام برافراشتند و گنبدی برفراز محراب عثمان بنا نمودند و از فضا با سه گنبد دیگر که به مجارید معروف بودند ، زینت و استحکام بخشیدند. دو گنبد در مدخل باب السلام برپا شد و نماسازی مسجد به گونه ای بدون نقص صورت پذیرفت و آنچه که از کتب و مصاحف سوخته بود از مملکت های اسلامی توده و وقف مجدد مسجد کردند. این اهتمام به محدوده بنای مسجد محدود عدم وجود، محیط مسجد را با تأسیس رباط ، مدرسه ، آشپزخانه و رویه سازی ، رونق بخشید . موقوفات زیادی ثبت و ضبط گردید و با ارایه امکانات شهری و لغو زیرمیزی مالیات به رفاه اینک اهل مدینه کارایی گماشتند. این تعمیرات در سال 888 قمری به پایان رسید. و فرمان روا قایتبای خود در سال 889 قمری به زیارت و دیدار بنا عازم مدینه گردید . کتاب های ذی قیمتی را در موضوعات متعدد علوم اسلامی با خود آورد تا تقدیم کتابخانه مسجدالنبی (صلی الله علیه و آله و سلم) کند و از خیرات و مبرات ، همتی بلندمرتبه از خود علامت داد .

روحانی محمّد حسن، صاحب و مالک «جواهر» به مسجد سهله علاقة فراوان داشت و هم وی بود که تکان به سوی مسجد سهله در چهارشنبه شب ها را پایه گذاری کرد و وقتی که قصد رفتن به مسجد سهله را می نمود، دستور می بخشید که چادر ها، وسایل و موادّ غذایی کافی را برای به کار گیری در حین استراحت دربین خط مش تشریفات مشهد شهر «نجف اشرف» تا مسجد سهله آماده نمایند. وی، شاگردان و اطرافیانش بر اسب های زین گردیده سوار می شدند و تیم های اکثری از عموم با آنها تکان کرده و شب را در آنجا بیتوته می کردند. تاسیس ساختمان این مسجد، مرتبط با این برنامه ها بود.

اخوی بزرگ خیس صاحب و مالک جواهر، روضه خوان محمّد حسین که شاگرد ای زرنگ و مستعدّ بود نیز همراهشان می‌رفت تا اینکه در یک کدام از این سفرها به صورت اتّفاقی و از روی نادرست، گزینه اصابت گلوله قرار گرفت و در عنفوان جوانی، در حالی که در مسیر مسجد سهله بود، کشته شد.

قصه از این قرار بود: یکی عده ای که به فرمان شیخ جعفر کشف کننده الغطاء مشغول فراگیری فراگیری نظامی و تیراندازی در کویر های گوشه و کنار شهر بود تا در قبال وهّابیونی که دائماً کربلا و نجف را گزینه هجمه های خویش قرار می دادند، بایستد و حفاظت نماید، تیری شلیک می نماید و به منجر انحراف در تیراندازی، روحانی محمّدحسین گزینه اصابت گلوله قرار گرفته و رحلت می نماید.

صاحب جواهر در بستر بیماری ای که منجر به رحلت وی شد، از طرف یک کدام از عیادت کنندگان، گزینه سوال قرار گرفت که در حالتی‌که خدای نکرده برای شما اتّفاقی بیافتد، مرجع پیروی چه کسی خواهد بود؟ صاحب جواهر برای جواب به‌این سؤال دستور داد تا بزرگان از دربین علما و مجتهدان توده شوند. آنها نیز فورا به نزد مالک جواهر رسیدند.

مجری طرح پیشرفت موسسه بن لادن مطرح ترین موسسه عمرانی سعودی بود. بسط جدید مقدار 82000 متر مربع مساحت داشت که نسبتاً 5 موازی مساحت مسجد تا آن زمان بود و بنابراین مساحت کلی مسجد به حدود 98500 متر مربع رسید. محدوده ای که قرار بود بناهای نو در آن افزوده خواهد شد شامل شرق، غرب و شمال مسجد بود البته از طرف جنوب تشریفات مشهد جز میدانی سنگ فرش گردیده ساختمانی نیافزودند.

مساحت پشت بام مسجد نیز بعداز فراهم سازی برای ادا نمودن فریضه نماز و فرش نمودن آن با سنگ ضد حرارت (گرم نشو) به 67000 متر مربع رسید.

بدین ترتیب تعداد نمازگزاران از 28000 نفر پیش از گسترش به تعداد 250000 نفر بعد از بسط رسید که‌این تعداد در درون مسجد و بر پشت بام آن فریضه خویش را به مکان می‌آورند و در مواقع انباشته شدن حجاج و معتمرین حدود یک میلیون نمازگزار می توانند در آن واحد در داخل و پشت بام مسجد و همینطور محوطه های بیرونی فراهم گردیده آن، نماز بگزارند.

این بسط تبارک بر 2174 ردیف پایدار شوید که همگی آنها با سنگ مرمرین سپید تزئین گردیده به نحوی که هر ردیف بوسیله دوازده قطعه روکش سنگی که به صورت ماهرانه ای نصب شده اند، پوشیده گردیده و در نصب این روکش ها آنقدر نازکی بکار رفته که در روئت کرد نخستین یکپارچه نشانه می دهند. برای این نماسازی حدود 17000 بدن سنگ مرمر مشهور (کراره) به فعالیت رفت و ازاین‌حد سنگ حدود 25000 غلاف سنگی برای پوشش ردیف ها ساخته شد.

در این توسعه و گسترش شش مناره زیبا و متوازن برای مسجد ساخته شد که طول هر کدام از آن ها به حدود 104متر میرسد.

بر بالای هرکدام از این مناره ها هلالی به طول شش متر و به وزن 4.5 بدن نصب شده و براین اساس تعداد مناره های مسجد به ده تا رسید.

شب، فرا می‏برسد و عاشقان حضرت بقیة‏الله، ارواحنا فداه، طبق ترسیم سنواتی که شب‏های چهارشنبه، از خط مش‏های به دور و مجاورت، به مسجد مقدس جمکران تشریفات مشهد مشرف می‏شوند، دسته تیم می‏آیند، در مسجد ، به عبادت و نیایش می‏پردازند .

مشاهده‏ی این پر نمک و هیجان عموم، در دل مامان سعید ، طوفانی تشکیل داد می‏نماید . وی نیز یاور ده‏ها هزار زایر به عبادت و دعا و تضرع می‏پردازد و شفای فرزندش را از حضرت بقیة‏الله، ارواحنا فداه ، با سماجت و الحاح مسئلت می‏نماید .

هنگامی که به اتاق مسکونیش در زایر سرای مسجد می‏آید ، دو نفر از خادمان با اخلاص، به اطاق وی می‏آیند و در آنجا سوگواری می‏نمایند و برای شفای سعید ، به صورت دسته جمعی، دست‏به دعا برمی‏دارا هستند .

سعید می‏گوید :

صحیح ، ساعت ‏سه‏ بعداز نصف شب بود که در عالم رؤیا دیدم نوری از پشت دیوار ساطع شد و به طرف اینجانب به روش به‌زمین‌خورد .

وی، یک انسان بود، اما اینجانب، از وی، صرفا نوروروشنایی خیره کننده‏ای می‏دیدم که آرام آرام به اینجانب مجاورت می‏شد .

اینجانب، استارت، مضطرب شدم، البته عملکرد کردم که بر خودم مسلط نحس . هنگامی که فروغ به اینجانب رسید، به حوزه‌‏ی سینه و شکم اینجانب اصابت کرد و رجوع .

اینجانب، از خواب بیدار شدم و چیزی متوجه نشدم و گشوده هم خوابیدم . صبح که از خواب برخاستم، عملکرد کردم که خودم را به عصایم مجاورت کنم و عصا را بردارم، ناگاه متوجه شدم که بدنم مدل گردیده و آن وضعیت درد شدید، به کلی، از اینجانب رفع گردیده‌است .

در آن وقت، متوجه شدم که شفا یافته‏ام و آن فروغ و روشنایی، وجود مقدس حضرت صاحب و مالک الزمان علیه السلام بوده است » .

این اعجاز‏ی باهر و کرامت ظواهر، در شب چهارشنبه دوازدهم جمادی الاولی 1414 هجری موازی با پنجم آبان 1372 شمسی صورت داد .

کلیسای سوم

ساختمان کلیسای سوم همان ساختمان کنونی مسجد ایا صوفیه است. ساخت این کلیسا را در سال 532 میلادی بعد از تخریب کلیسای دوم، استارت کردند. ژوستینین یکم دستور داد که برای تشکیل داد این کلیسا از هر چیزی بهترینش را از سرتاسر امپراطوری فراهم کنند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید برای ایجاد کرد این کلیسا بیش از هزار نفر تشریفات مشهد به فعالیت گمارده شده بودند.

این بنا بسیار عالی تشکیل‌شده بود و دانشمندان معتقدند بودند برنامه تشکیل داد بهترین سازه مجال‌شان ریخته گردیده است البته در ز‌لزله‌هایی که در سال‌های 553 و 557 واقعه سقف کلیسا رخنه‌ خورد و در نهایت در یک زمین لرزه در سال 558 سبب ساز فروریزی آن شد که البته امپراطوری امر نوسازی آن را تخت‌گاز صادر کرد. در سال 726 میلادی لئون سوم دستور داد که نیایش تصاویر غیر قانونی میباشد و بدین ترتیب می بایست تمام شمایل‌های مذهبی به وسیله ارتش نابود خواهد شد. آحاد شمایل و مجسمه‌ها نابود و یا به جای دیگری منتقل شدند و این قصه تا زمان ملکه ایرن ادامه داشت.

در نقطه نهایی پیکار صلیبی چهارم وقتی که قسطنطنیه اشغال شد؛ مسیحیان لاتین ایا صوفیه را مورد توهین قرار دادند. بسیاری از یادگارهایی ار که از فرصت باستان در آن باقی مانده بود، دزدیدند و به غرب فرستادند. در زمان زمانی که قسطنطنیه به وسیله لاتین‌ها تصرف شده بود، یعنی در سال‌های ۱۲۰۴ تا ۱۲۶۱، ایا صوفیه را به کلیسای کاتولیگ‌های رم تبدیل کرده بودند.

مسجد

ولی ایا صوفیه تا زمانی کلیسا بود که ترکان عثمانی (1453 میلادی) استانبول را فتح نکرده بودند. پس از فتح این شهر، ایا صوفیه هم به مسجد تغییر تحول کاربری داد. سه روز پس از فتح استانبول بوسیله محمد فاتح، نماز جمعه در ایا صوفیه برگزار شد. محمد فاتح یک مناره نیز برای این کلیسای دیرین ساخت که بعد ها بایزید دوم جای آن مناره را با مناره جدیدی پر کرد.

تاریخچه مسجد مقدس جمکران

یکی‌از وظایف شیعیان تجلیل و تکریم اماکن منسوب به وجود مقدس حضرت بقیة الله، ارواحنا فداه، هست .

آیة‏الله سید محمد تقی موسوی اصفهانی (متوفای 1348هجری) در کتاب گران سنگ« مکیال المکارم» به هنگام شمارش تکالیف عموم در بعدازظهر غایب بودن می‏نویسند :

شصت و هشتم – بزرگداشت اماکنی که به قدوم آن حضرت زینت‏یافته‏اند، مانند مسجد سهله، مسجد اعظم کوفه، تشریفات مشهد سرداب مقدس، مسجد جمکران و غیر این‏ها از مواضعی که برخی از صلحا آن حضرت را در آن جاها چشم‏اند یا این که در احادیث آمده میباشد که آن جناب در آن جا توقف داراست، مانند مسجد الحرام [1]

این رهگذر، بر منتظران ظهور و عاشقان مقدم آن امام روشنایی، لازم میباشد که‌این اماکن را بشناسند و طریق‏ی تعظیم و تکریم آن‏ها را بیاموزند [2]

1ـ مسجد مقدس جمکران

اصلی‏ترین مقر شیعه ها شیفته و عاشقان دل سوخته‏ی حضرت بقیة‏الله، ارواحنا فداه، مسجد مقدس جمکران، در شش کیلومتری شهر مذهبی قم می‌باشد . بر پایه ی داده های عددی، همه ساله، بیشتراز دوازده میلیون دلداده دل باخته، از سرتاسر کشور اسلامی و فقید، درین مقر معنوی، گرد می‏آیند، نماز تحیت مسجد و نماز حضرت صاحب و مالک الزمان، عجل‏الله تبارک فرجه الشریف، را در این مکان مقدس به مکان می‏آورند، با امام غایب از ابصار و حاضر در امصار و ناظر بر خلق، راز دل می‏گویند، استغاثه می‏نمایند، ندای «یابن الحسن! » رمز می‏دهند، از خطاها دنیوی و معنوی خویش صحبت می‏گویند، با دلی خون توشه، از طولانی شدن دوران غایب بودن، شکوه‏ها می‏نمایند .

آنها که از آشنایی عمیق‏تری برخوردارند، به هنگام تشرف به‌این مقر ملکوتی، همه‏ی حوائج‏فردی خویش را فراموش می‏نمایند و تمامی‏ی اشتباهات دست و پاگیر معاش را به فراموشی می‏سپارند و فقط «ظهور سراسر سرور منجی انسان، امام ثانی عشر، حضرت البته عصر ، روحی و ارواح العالمین فداه، را مسئلت می‏نمایند; چون، در صورتیکه این حاجت‏برآورده گردد، دیگر مشکلی نخواهد ماند، و در حالتی که این حاجت جایز نشود، حل دیگر ایرادات، نقص‌ مهم را حل نخواهد کرد .

این مسجد گرانقدر رویدادها تاریخی زیادی را از رمز گذرانده میباشد. آتش‌سوزی والاِ سال ۱۶۶۰ میلادی، دامنش را تا مسجد سلیمانیه رساند و به آن صدمات جدی وارد کرد. ولی در زمان فرمانروا محمد چهارم نصیب‌های آسیب‌دیده‌ ترمیم شد تا مسجد سلیمانیه همچنان نگینی در بین جاذبه‌ های استانبول بدرخشد. بااین‌‌وجود، رگه‌هایی از سبک معماری باروک در اثر نوسازی در مسجد دیده می شد که طرح اولیه آن را تغییر تحول داده بود.

دو‌مین صدمه در سال ۱۷۶۶ میلادی بدین مسجد تاریخی وارد شد. این بار زلزله عزمش را جزم کرده بود تشریفات مشهد که مسجد سلیمانیه را به یک اثر تاریخی که تنها در تاریخ اسمش آمده تبدیل کند. تعمیرات پس‌ از این زمین‌لرزه مسجد را احیا کرد؛ ولی معماری نخستین آن دستخوش تغییرات جدی‌­تر شد و مسجد سلیمانیه دیگر آن مسجد کهن نشد.

صدمات دورازشوخی مسجد سلیمانیه استانبول به همین دو بار ختم نشد. در حین جنگ جهانی دوم ایوان مسجد به مکانی برای انبار اسلحه و مهمات تبدیل‌ شده بود. با آتش‌گرفتن مهمات جنگی، ضربه سوم به‌این بنای شگفت‌انگیز وارد شد و چیزی نمانده بود که مسجد سلیمانیه به‌طورکامل از دربین برود؛ البته دوستداران معماری، بازهم در سال ۱۹۵۶ میلادی مسجد سلیمانیه را احیا کردند تا آثار تاریخی ترکیه را آحاد‌وکمال نگهداری کنند.

رخنه‌‌ها در سال ۲۰۱۳ میلادی پل مترو هالیچ را افتتاح کردند تا توان و توان مهندسان این مرزوبوم را در زمینه معماری به طور جهانیان بکشند. اگرچه این پل زیبا به یک بخش جدایی‌ناپذیر از لیست جاذبه‌ های ترکیه تبدیل‌ شده و حتی پایش تا فیلم‌های دارای اسم و رسم ترکیه رسیده هست، البته صدمات جبران‌ناپذیری به نمای شمالی مسجد وارد کرده است. شاید روزی به‌اندازه‌ای سازه‌های مدرن دراین جا بنا گردد که حتی گردشگر‌ها هم مسجد سلیمانیه را به‌دست فراموشی بسپارند، گذر زمان درستی صحت یا نادرستی این تفکر را روشن می‌کند.

این مسجد در زمینى خالى از سکنه که گوشه و کنار آن پوشیده از ماسه هاى قرمز‌رنگ هست ایجاد شده است. شکل هندسى آن حدوداً به صورت مستطیل با طول ۱۴۰ متر، عرض ۱۲۵ متر و مساحتى بالغ بر ۱۷۵۰۰ مترمربع میباشد. ارتفاع دیوارهایى که آن را تسلط کرده حدود ۲۲ متر است که هرمورد از اضلاع چهارگانه آن به وسیله برج هاى نیم دایره ای از طرف خارج و به فاصله هاى مساوى تقویت مى شوند. در میانه ضلع شرقى دیوار، مناره اى به ارتفاع ۳۰ متر وجود داراست. در اصلى مسجد در وسط ضلع شرقى در مجاورت این مناره قرار دارد.

در نصیب هاى متعدد صحن مسجد محرابهایى ساخته شده است که به نام پیشوایان تشریفات مشهد فقهی نامگذارى شده، ازجمله مقام امام درست گو، امام سجاد، رده امام فرصت، ابراهیم، ادریس، خضر.

در احادیث فراوانی به صراحت اعلام شده که اقامتگاه شخصی امام مهدی(عج)در طول ظهور، مسجد مقدس سهله می باشد :

محدثان مقام بالا شیعه، با اسناد معتبر، در مجامع حدیثی خود ماجرا کرده­اند که روزی در محضر حضرت امام راست گو(ع) از مسجد سهله اظهار‌کرد و شنود شد، فرمودند: «آنجا اقامتگاه صاحب و مالک ماست؛ وقتی که با خانواده­اش قیام کند». کافی،ج۳، ص ۴۹۵٫

از مهم‌ترین فضیلت های مسجد سهله آن است که هر که ۴۰ شب چهارشنبه در‌این مسجد بیتوته کند و به عبادت بپردازد به دیدار یوسف فاطمه نائل شود

جایگاه مسجد گوهرشاد

این مسجد در جنوب آرامگاه رضوی جای دارد و به رواق‌های دارالسیاده و دارالحفاظِ آن پیوسته میباشد. یک صحن به گستردگی ۲۸۰۰ متر مربع داراست و زیربنای آن ۹۴۰۰ متر مربع میباشد. بنای مسجد دربرگیرندهٔ ۴ تراس والا و ۷ شبستان است. گنبدخانه پشت ایوان مقصوره، با شبستان‌های یک طبقه، قسمت‌های مختلف مسجد را به هم لینک می‌دهد. تراس جنوبی، حیاط مقصوره نام دارد و حیاط شمالی، پر اسم و رسم به ایوان دارالسیاده است. ایوان شرقی، تراس اعتکاف نامیده می گردد و ایوان غربی، حیاط شیخ بهاء الدین نامگذاری تشریفات مشهد گردیده‌است. مسجد چهار ایوانه میباشد و بزرگترین آن جنوبی یا مقصوره هست که گنبد روی آن واقع شده و مناره های آن که از کهن ترین مناره هاست آن را از سایر مساجد غیر وابسته می سازد. مصالح و تزیینات فراوانی دست به دست هم داده اند تا این شرکت ی قشنگ را به وجود آورده اند.. عواملی مثل تقارن، ریتم و رنگ، ضمن شکل آفرینی دارای پیام هستند و در بناهای اسلامی خصوصاً مسجد کاربرد فراوان دارا‌هستند. در مسجد گوهرشاد روش قرارگیری تراس ها، مناره ها و رواق ها دارای تقارن هستند.

هنگامی وارد مسجد گوهرشاد می شویم، میان تزیینات کاشی پر نقش و نگاری قرار میگیریم که در لحاظ نخستین تمامی آبی به نظر می رسند. اما هرچه به دیواره های آن و تراس ها نزدیک می شویم، تأثیر متفاوتی را احساس میکنیم. این تأثیر بهترین راهنما برای هنرمند می‌باشد که رنگ ها را چه طور در کنار هم قرار دهد تا جلوه ی بیشتری به فعالیت ببخشد. متأسفانه این مکان با تمام خصوصیات بارز، ناشناخته باقی‌مانده و هیچگاه رسیدگی کاملی از ابعاد هنری آن نشده می باشد و به جرأت می توان اظهار‌کرد پالت رنگی که در این موسسه معرفی شده تا کنون رخداد نیفتاده است و در‌صورتی‌که اشکالاتی در آن مشاهده میشود قابل بخشودن است.