مجله خبری تشریفات

این مسجد گرانقدر رویدادها تاریخی زیادی را از رمز گذرانده میباشد. آتش‌سوزی والاِ سال ۱۶۶۰ میلادی، دامنش را تا مسجد سلیمانیه رساند و به آن صدمات جدی وارد کرد. ولی در زمان فرمانروا محمد چهارم نصیب‌های آسیب‌دیده‌ ترمیم شد تا مسجد سلیمانیه همچنان نگینی در بین جاذبه‌ های استانبول بدرخشد. بااین‌‌وجود، رگه‌هایی از سبک معماری باروک در اثر نوسازی در مسجد دیده می شد که طرح اولیه آن را تغییر تحول داده بود.

دو‌مین صدمه در سال ۱۷۶۶ میلادی بدین مسجد تاریخی وارد شد. این بار زلزله عزمش را جزم کرده بود تشریفات مشهد که مسجد سلیمانیه را به یک اثر تاریخی که تنها در تاریخ اسمش آمده تبدیل کند. تعمیرات پس‌ از این زمین‌لرزه مسجد را احیا کرد؛ ولی معماری نخستین آن دستخوش تغییرات جدی‌­تر شد و مسجد سلیمانیه دیگر آن مسجد کهن نشد.

صدمات دورازشوخی مسجد سلیمانیه استانبول به همین دو بار ختم نشد. در حین جنگ جهانی دوم ایوان مسجد به مکانی برای انبار اسلحه و مهمات تبدیل‌ شده بود. با آتش‌گرفتن مهمات جنگی، ضربه سوم به‌این بنای شگفت‌انگیز وارد شد و چیزی نمانده بود که مسجد سلیمانیه به‌طورکامل از دربین برود؛ البته دوستداران معماری، بازهم در سال ۱۹۵۶ میلادی مسجد سلیمانیه را احیا کردند تا آثار تاریخی ترکیه را آحاد‌وکمال نگهداری کنند.

رخنه‌‌ها در سال ۲۰۱۳ میلادی پل مترو هالیچ را افتتاح کردند تا توان و توان مهندسان این مرزوبوم را در زمینه معماری به طور جهانیان بکشند. اگرچه این پل زیبا به یک بخش جدایی‌ناپذیر از لیست جاذبه‌ های ترکیه تبدیل‌ شده و حتی پایش تا فیلم‌های دارای اسم و رسم ترکیه رسیده هست، البته صدمات جبران‌ناپذیری به نمای شمالی مسجد وارد کرده است. شاید روزی به‌اندازه‌ای سازه‌های مدرن دراین جا بنا گردد که حتی گردشگر‌ها هم مسجد سلیمانیه را به‌دست فراموشی بسپارند، گذر زمان درستی صحت یا نادرستی این تفکر را روشن می‌کند.

این مسجد در زمینى خالى از سکنه که گوشه و کنار آن پوشیده از ماسه هاى قرمز‌رنگ هست ایجاد شده است. شکل هندسى آن حدوداً به صورت مستطیل با طول ۱۴۰ متر، عرض ۱۲۵ متر و مساحتى بالغ بر ۱۷۵۰۰ مترمربع میباشد. ارتفاع دیوارهایى که آن را تسلط کرده حدود ۲۲ متر است که هرمورد از اضلاع چهارگانه آن به وسیله برج هاى نیم دایره ای از طرف خارج و به فاصله هاى مساوى تقویت مى شوند. در میانه ضلع شرقى دیوار، مناره اى به ارتفاع ۳۰ متر وجود داراست. در اصلى مسجد در وسط ضلع شرقى در مجاورت این مناره قرار دارد.

در نصیب هاى متعدد صحن مسجد محرابهایى ساخته شده است که به نام پیشوایان تشریفات مشهد فقهی نامگذارى شده، ازجمله مقام امام درست گو، امام سجاد، رده امام فرصت، ابراهیم، ادریس، خضر.

در احادیث فراوانی به صراحت اعلام شده که اقامتگاه شخصی امام مهدی(عج)در طول ظهور، مسجد مقدس سهله می باشد :

محدثان مقام بالا شیعه، با اسناد معتبر، در مجامع حدیثی خود ماجرا کرده­اند که روزی در محضر حضرت امام راست گو(ع) از مسجد سهله اظهار‌کرد و شنود شد، فرمودند: «آنجا اقامتگاه صاحب و مالک ماست؛ وقتی که با خانواده­اش قیام کند». کافی،ج۳، ص ۴۹۵٫

از مهم‌ترین فضیلت های مسجد سهله آن است که هر که ۴۰ شب چهارشنبه در‌این مسجد بیتوته کند و به عبادت بپردازد به دیدار یوسف فاطمه نائل شود

جایگاه مسجد گوهرشاد

این مسجد در جنوب آرامگاه رضوی جای دارد و به رواق‌های دارالسیاده و دارالحفاظِ آن پیوسته میباشد. یک صحن به گستردگی ۲۸۰۰ متر مربع داراست و زیربنای آن ۹۴۰۰ متر مربع میباشد. بنای مسجد دربرگیرندهٔ ۴ تراس والا و ۷ شبستان است. گنبدخانه پشت ایوان مقصوره، با شبستان‌های یک طبقه، قسمت‌های مختلف مسجد را به هم لینک می‌دهد. تراس جنوبی، حیاط مقصوره نام دارد و حیاط شمالی، پر اسم و رسم به ایوان دارالسیاده است. ایوان شرقی، تراس اعتکاف نامیده می گردد و ایوان غربی، حیاط شیخ بهاء الدین نامگذاری تشریفات مشهد گردیده‌است. مسجد چهار ایوانه میباشد و بزرگترین آن جنوبی یا مقصوره هست که گنبد روی آن واقع شده و مناره های آن که از کهن ترین مناره هاست آن را از سایر مساجد غیر وابسته می سازد. مصالح و تزیینات فراوانی دست به دست هم داده اند تا این شرکت ی قشنگ را به وجود آورده اند.. عواملی مثل تقارن، ریتم و رنگ، ضمن شکل آفرینی دارای پیام هستند و در بناهای اسلامی خصوصاً مسجد کاربرد فراوان دارا‌هستند. در مسجد گوهرشاد روش قرارگیری تراس ها، مناره ها و رواق ها دارای تقارن هستند.

هنگامی وارد مسجد گوهرشاد می شویم، میان تزیینات کاشی پر نقش و نگاری قرار میگیریم که در لحاظ نخستین تمامی آبی به نظر می رسند. اما هرچه به دیواره های آن و تراس ها نزدیک می شویم، تأثیر متفاوتی را احساس میکنیم. این تأثیر بهترین راهنما برای هنرمند می‌باشد که رنگ ها را چه طور در کنار هم قرار دهد تا جلوه ی بیشتری به فعالیت ببخشد. متأسفانه این مکان با تمام خصوصیات بارز، ناشناخته باقی‌مانده و هیچگاه رسیدگی کاملی از ابعاد هنری آن نشده می باشد و به جرأت می توان اظهار‌کرد پالت رنگی که در این موسسه معرفی شده تا کنون رخداد نیفتاده است و در‌صورتی‌که اشکالاتی در آن مشاهده میشود قابل بخشودن است.

در کتابهاي دعا و زيارت آداب مسجد کوفه را به‌دنبال آداب خویش شهر کوفه بيان مي نمایند؛ چرا که از سرزمين کوفه تحت عنوان بقاع اميرالمؤمنين(ع) ياد گردیده‌است و براي ورود به آن، نظير حرم پيامبراکرم(ص) آدابي معلوم گردیده‌است. در هر فعلا چنين وارداتی می باشد که وقتي به سوي مسجد کوفه عازم شدي در حال رفتن اللَّه اکبر و لااله الااللَّه و الحمداللَّه و سبحان اللَّه مي گويي بعد از آن که به مسجد رسيدي در کنار در دارای اسم و رسم به باب الفيل13 بايست اينگونه درود بده. السلام علي فرستاده اللَّه، السلام علي اميرالمؤمنين و رحمةاللَّه و برکاته و منتهي مشاهده و موضع مجلسه و جایگاه حکمته... و انت وليّي و سيّدي و وسيلتي في الدنيا و الآخرة.

آن‌گاه درون مسجد شو و بگو: اللَّه اکبر (سه جايگاه) هذا جایگاه العائذ باللَّه و بمحمّد و بولاية أميرالمؤمنين تشریفات مشهد وألأئمة المهديين الصادقين... وحجةاللَّه علي خلقه.

آن‌گاه برو به طرف ردیف چهارم نزديک باب الانماط که روبروي ردیف پنجم و به ردیف حضرت ابراهيم(ع) مشهور میباشد و چهار رکعت نماز بخوان به اين ترتيب که دو رکعت آن را با حمد و سوره »قل هواللَّه« و دو رکعت ديگر را با حمد و سوره قدر14. وقتي نماز را به پايان بردي تسبيحات حضرت زهرا(ع) را بیان و بعد اين سیرتکامل درود کن:

السلام علي عباداللَّه الصالحين الراشدين، الذين أذهب اللَّه عنهم الرجس و طّهرهم تطهيراً و جعلهم أنبياء مرسلين و حجة علي الخلق أجمعين و درود علي المرسلين والحمداللَّه رب العالمين و لک تقدير العزيز العليم. و هفت مرتبه بگو: درود علي نوح في العالمين. آن گاه بگو: نحن علي وصيتک يا وليّ المؤمنين التي أوصيت بهاذريتک اینجانب المرسلين... الحمداللَّه علي ماهدانا.

آن‌گاه به نزديک »دکة القضا« رفته در آنجا دو رکعت نماز مي خواني در اين نماز پس از ستایش در خواندن سوره مختار هستي هر يک از سوره هاي قرآن را که در آن آيه سجده نيست مي تواني بخواني. بعد از اين نماز هم وقتي تسبيحات حضرت زهرا(ع) را بیان کردي آن‌گاه چنين بگو:

يا مالکي و مملکّي و متغمدي بالنعم الجسام... برحمتک يا أرحم الراحمين.

با دقت به بی نقص بودن جاری ساختن و آداب مسجد کوفه در اينجا به همين مقدار بسنده مي کنيم و هوا داران را به مفاتيح الجنان و کتابهايي که در زمينه آداب و اعمال عتبات عاليات درج شده رجوع و برگشت مي دهيم.

این روزها حضور پرشور جوان ها و نوجوان ها را در مساجد مرز و بوم برای اجرا مراسم اعتکاف شاهد هستیم، از این رو دانستن احکام اعتکاف و شناخت با نظریات مراجع تاسی برای هر شخص معتکف ضروری به نظر می‌رسد.

به نقل از خبرگزاری مهر، این روز ها حضور پرشور جوان ها و نوجوان ها تشریفات مشهد را در مساجد سراسر میهن برای اعمال مراسم معنوی اعتکاف شاهد هستیم،‌ از این رو درک کردن احکام اعتکاف و شناخت با دیدگاه ها مراجع تاسی برای هر شخص معتکف، ضروری به لحاظ میرسد.

با استارت ماه رجب، ماه بندگی پروردگار و فراهم شدن زمینه‌ای برای راز و نیازی خالصانه و عاشقانه با خدای متعال، اشخاص گوناگون اعم از خرد و بلندمرتبه، مرد و زن، جوان و نوجوان پر نمک و شوق واشتیاق خاصی برای کمپانی در مراسم معنوی اعتکاف دارا‌هستند تا سه روز با خویش و خدای خود خلوت کرده و بار‌ای برای فایده‌وری عالی از ماه خوش‌یمن رمضان بردارند. «راس ملی پاسخگویی به سؤالات فقهی»، تاریخچه اعتکاف و احکام آن از منظر مراجع تبعیت را منتشر نموده است که پیرو می خوانید:

* موقعیت اعتکاف

حالت درستی اعتکاف چیست؟

۱. معتکف عاقل باشد.

۲. با قصد نزدیکی باشد.

۳. اعتکاف دست کم سه روز پشت سرهم باشد.

۴. از مسجد سوای عذر بیرون نشود.

۵. در یکی مساجد چهارگانه و یا این که مسجد جامع شهر باشد. (مساجد چهار گانه عبارت میباشد از: مسجد الحرام، مسجد نبوی (مدینه)، مسجد کوفه و مسجد بصره)

۶. در شرایطی‌که اعتکاف با حق شوهر منافات داشت، با اذن وی باشد.

۷. در حالتی‌که اعتکاف سبب اذیت و آزار والدین شود، با اذن آن دو باشد. (۱)

پی‌نوشت:

۱. توضیح المسائل مراجع، احکام اعتکاف

رسول اکرم(ص) بعد از ورود به مدینه با دسته هاى زیادى عهد بست و سازه را بر همزیستى مسالمت آمیز با مجموعه ها گذاشت. مثلا اولی آن ها، معاهده اى میباشد که یهودیان مدینه در آن کمپانی داشتند. از این قراردادها، دو گزینه تماما تصویب گردیده است: یکى مرتبط با تمامی مجموعه هاى مدینه تشریفات مشهد میباشد که به عهد عمومى و موادعه یهود مشهور گردیده و دیگرى اختصاصی سه فامیل بنى نضیر و بنى قریظه و بنى قینقاع میباشد. با وجود التفات فراوانى که تاریخ نویسان متأخر براى این عهد دارای اسم و رسم به موادعة الیهود قائلند، مورخان اول چندان اهمیتى به آن نداده، به نقل آن تلاش نگماشتند. فقط ابن هشام متن آن را از ابن اسحاق ماجرا کرده و ابوعبید، معاصر ابن هشام، هم در کتاب الأموال آن را آورده میباشد؛ ولى مورخان و گستردن حالا نویسانى زیرا ابن سعد، ابن خیاط، بلاذرى، یعقوبى، طبرى و مسعودى اشاره اى به آن نکرده اند. گرچه ماجرا ابن اسحاق و ابوعبید با قدمتى که دارا هستند براى ما کافى میباشد، ولى در شکل تعدّد احادیث و برداشت هاى سیره نویسان بعدى، قابلیت نظارت بیشترى وجود داشت. قسمت هایى از این تفاهم نامه اینگونه میباشد:

این نوشته اى میباشد از محمد(صلى الله علیه وآله) رسول دربین مسلمان‌ها قریش و یثرب و کسانى که به وی ملحق شوند و به همراهشان جهاد نمایند. آن ها ملتى واحد را تشکیل مى دهند... هر یهودى از ما پیروى نماید یارى مى گردد و با دیگر مسلمان ها مساوى میباشد، بر وی ستم نمى گردد و دشمنش یارى نمى گردد ... یهود هنگام مبارزه یار مسلمان ها هزینه جنگى را مى پردازند. یهود بنى عوف و بندگانشان با مسلمان‌ها در حکم یک ملتند. یهودیان آئین خویش را دارا‌هستند و مسلمان ها آئین خویش را، البته کسی که ستم نماید خویش و خانواده اش را به نابودی خواهد انداخت. براى یهودیان بنى نجار، بنى حارث، بنى ساعده، بنى جشم، بنى اوس، بنى ثعلبه، جفنه بنى ثعلبه و بنى شطیبه به عبارتی دستمزد بنى عوف اثبات میباشد. نزدیکان وی هم از این مزایا برخوردارند. کسى سوای اذن محمد(صلى الله علیه وآله) از این موسسه خارج نمى رود. از قصاصِ جراحتى خرد هم سپری شد نخواهد شد. هر کس دیگرى را ترور نماید خویش و خانواده اش را در معرض ترور قرار داده مگر این که به وی ستم گردیده باشد. یهودیان و مسلمان‌ها هزینه نبرد را به سهم خویش مى پردازند ... قریش و دوستانشان حفاظت داده نمى شوند. در صورتیکه کسى به مدینه حمله کرد، کلیه جانبداری خواهند کرد. یهود اوس و موالى شان نیز از این حقوق و دستمزد برخوردارند. (معافرى، سیره ابن هشام، ج1، ص501؛ قاسم بن درود، الأموال، ص291، متن ابن اسحاق مدرک ندارد، ولى ابوعبید آن را مستنداً نقل نموده است).

این تفاهم نامه در میان مهاجران و انصار و یهودیان متعلق به آن‌ها انعقاد شد. یهودیانى که نامشان در‌این عهد و پیمان آمده شهرتى ندارند و در گزارش هاى تاریخى اعتنا چندانى به آنها نشده میباشد. یعقوبى درباره آنها مى گوید: «گروهى از اوس و خزرج به خیال و خاطر همسایگى با یهود، آئین یهود را برگزیدند؛» (یعقوبى، تاریخ، ج1، ص310). این تیم ها به دلیل اوس یا این که خزرجى بودنشان کمترین تنش را با مسلمانها داشتند. تیتر «موادعه یهود» و کمپانی مجموعه هاى یهودى انصار در‌این قول طومار، بسیارى را به نادرست انداخته، چنان که گمان کردند که سه فامیل مشهور یهود نیز درین تفاهم نامه کمپانی داشتند. البته این سه مجموعه درین تفاهم نامه دخالتى نداشتند، بلکه آن‌ها پیمانى اختصاصی داشتند و در شرایطی که این سه فامیل ـ که از یهودیان سرشناس مدینه بودند ـ در‌این عهد کمپانی داشتند، به طبعً نامشان برده مى شد.

البته متن پیمانى که نبی پروردگار با سه فامیل بنى نضیر، بنى قریظه و بنى قینقاع امضا کرد، تنها در اِعلام الورى و به گزارش على بن ابراهیم آمده میباشد. اما این متن هم گزینه بى توجهى مورخان قرار گرفته، داستان آن پیشین و پس از طبرسى یافت نشد.

کسي که به لاف ادعاي پيامبري داشته باشد، پس از نفوذ در بين عموم و سفت کردن تشریفات مشهد پايه‌‌هاي اقتدار خویش، در زندگي دنيوي و مادي‌‌اش بسط مي‌‌دهد.
درخصوص پيامبر اسلام، در‌حالتی که در تاريخ پژوهش کنيد، به شهیدشدن تاريخ و به اعتراف همگی پژوهشگران تاريخ شناس از مسيحيت و غير مسيحيت، پيامبر اسلام تا پايان قدمت پربرکتش، بسيار بی آلایش زندگي نمود به حدّي که از فقيرترين عموم هم فقيرتر زندگي مي‌‌نمود، با اينکه مي‌توانست زندگي مرفه براي خویش آماده نمايد. در صورتیکه پيامبر اسلام به لاف ادعاي پيامبري مي‌‌کرد، مفهوم نداشت که تا پایان قدمت با فقر و همنوا با فقرا و محرومين زندگي نمايد و در شرایطی‌که با صفات پيامبران الهي آشنايي داشته باشيد اين خصيصه مختص به انبياء الهي مي‌‌باشد.
هم چنين رفتار نيک و اخلاق و رفتار نيکوي آن حضرت و صداقت وصفاي که تا آخرين لحظات قدمت شريف خویش با کلیه عموم داشتند، نيز از خصيصه‌ انبياء الهي میباشد، که به اخلاق و رفتار آن پيامبر اشاره شد.

محتواي دعوت پيامبر اسلام
آيات قرآن محتواي دعوت پيامبر را از نگاه اعتقادي و اخلاقي بيان مي‌‌نماید، پروردگار بلندترين معارف ديني و ارزشمندترين سجاياي اخلاقي را به پيامبر تعليم نموده و وی آن را به عموم ابلاغ کرده است و پايه‌‌هاي دعوت پيامبر اسلام را پروردگار پرستي و دوري از بی دینی و طاغوت تشکيل مي‌‌دهد و اپلیکیشن‌‌هاي ديني وی بر فضيلت‌هاي اخلاقي هم زیرا سپری شد، خوی نيک، تواضع، صداقت، اخلاص،‌مهرباني با ديگران مخصوصا با ضعفا و يتيمان و... پايه ريزي گرديده میباشد.
محيطي که پيامبر اسلام در آن محيط به دنيا آمد و مبعوث به رسالت گرديد، محيطي بدور از فرهنگ و تمدن و بدور از دانش و علم بوده میباشد و عموم آن محيط قريب به واقعه، محروم از سواد تلاوت و تایپ کردن بوده‌‌اند به جاي تعليم و تعلم دانش و علم، درحال مبارزه و خونريزي قبيله‌‌اي به رمز مي‌‌بردند.
پيامبر اسلام(ص) در چنين محيط در حالي که خیر مدرسه رفته بود و خیر استاد ديده بود، مبعوث به رسالت شد و قرآني از جانب معبود آورد که از هر حیث از بهترين اعجاز‌‌هاي پيامبر اسلام به اکانت مي‌‌آيد که هيچ بشری نمي‌‌تواند مثل يک آيه‌ قرآن از جهت بلاغت، شیوایی و محتوي، بياورد. کتابي که همگی فصحا و بلغاء فقید و همگی پژوهشگران، زانوي عجز و ناتواني در قبال آن را در بغل گرفتند.

شیرینی ترحیم : از قنادی های معتبر خریداری میشود و از انواع می توان به مدل های کوکیز , تسمه ای , شکلاتی , برزیلی و برشتوک اشاره کرد. از پرکاربردترین این مورد می توان از شیرینی برزیلی نام برد که یک شیرینی شکلاتی بوده و روی آن از گل هایی با جنس خمیر به کارگیری می شود.

5 - میوه : موز بهترین آیتم برای میوه استفاده شده در مراسم ترحیم میباشد و در کنار آن می قدرت از دو مدل تشریفات مشهد میوه فصل هم استفاده کرد. از بهترین میوه های آیتم به کار گیری در مراسم ترحیم می توان از نارنگی سیب و خیار نیز ایتفاده نمود.

6 - آبمیوه : در کنار میوه می قدرت از آبمیوه هم بهره برد و پذیرایی بهتری از میهمانان حاضر انجام اعطا کرد. از طعم های گزینه استعمال می اقتدار از پرتقال , آناناس , انبه و هلو اشاره نمود. مزیت های به کار گیری نوشیدنی این است که در انتهای مراسم می توانید تعداد ما‌نده آن را به ما مرجوع و وجه آن را پس بگیرید.

7 - پک پذیرایی ترحیم : یکی بهترین آیتم های پیش رو برای صاحبان مراسم ختم , زیپ کیپ مراسم ختم یا پاکت پذیرایی ترحیم میباشد. بسته پذیرایی ترحیم شامل مواردی همچون میوه آب میوه , کیک است که بسیار اقتصادی و نیز شکیل می‌باشد...

8 - آب آشامیدنی : برای این گونه مرسم بهتر هست از آب معدنی های یکنفره بهره برد. روی هر میز که برای دو نفر آیتم به کارگیری است از یکی‌از آب معدنی به همراه دو جام کاغذی قرار می دهند و به محض به کار گیری از آن دوباره شارژ می شود.

9 - دستمال کاغذی : در مساجد قبل از چیدن میوه ها در ظروف یکی‌از دستمال کاغذی درون کاسه قرار داده که خوب هست از نوع کوکتلی یا همان چهار گوش و تاشده به کار گرفت. خلال اینکه می اقتدار روی میزها از دستمال کاغذی جعبه ای نیز به کار گرفت.

10 - لیوان یکبار مصرف : بهترین نوع آن از مال برگه است و در مراسم گوناگون کاربرد فراوانی دارد. این لیوان ها دارای طرح های متفاوتی میباشد که معمولا در مراسم ترحیم از رنگ های تیره تر به کارگیری می گردد.

11 - سینی پذیرایی : به صورت کلی مساجد سینی به اندازه کافی وجود داراست البته برخی صاحبان مجالس که ذوق متفاوتی نسبت به سایر افراد دارا‌هستند میتوانند از سینی های تشریفات که از کیفیت و ظاهر بهتری شامل است به کار گیری نمایند.

12 - سبد گل و تاج گل : این روزها جهت همدردی و عرض تسلیت به خانواده متوفی از گل استفاده می‌گردد که می قدرت با تاج گل یا دسته گل این شغل را انجام داد. این تولید ها از بهترین و کیفیت بالا ترین و توسط پرسنل فراگیری دیده تشریفات بهشت طراحی و تشکیل داد میشوند.

13 - میز ختم : برای تزیین این میز می بایست از شمعدان , شمع , چراغ لاله , سبد گل و عکس متوفی بهره مند شد. شمع ها در دو مدل بلند و وارمر وجو دارد که با توجه به ذوق وسلیقه صاحبان مراسم از آن به کار گیری می شود.

. مسجد نام جای از فعل سَجد ـ یسجد و به معناى محل سجده و عبادت میباشد . گرچه ادیان و مذهبها و یا این که اقوام متعدد , هر کدام براى خود معبدى با نامهاى متفاوت داشته اند, ولی اسلام «محل پرستش» خود را «مسجد» اسم گذارده میباشد ; نامى که یادآور نقطع ی عطف کرنش , فروتنی وبندگى میباشد تشریفات مشهد و به همین جهت میباشد که «مسجد» و «نماز» همزاد هم وهماره تداعى کنندهء یکدیگر بوده اند; چون از دربین عبادات , عبادتى زیرا نماز میباشد که در آن آدمى به سجده مى رود و در قبال عظمت خداوند و مسجود رمز بر خاک مى ساید و بندگى خود را به اکران مى گذارد.
3. از آن‌جا که مقصود از تأسیس مسجد و اساس گذارى این مقر دینى , عبادت میباشد , به‌این نکته نیز بایستی دقت کرد که در فرهنگ و تمدن اسلامى , تمامى عمل هاى آدم در موقعیت خاص مى تواند رنگ

یکى از توفیق هاى شگفت انگیز فرستاده را بایستی در لینک و پیوند «مسجد و عموم» و یا این که به تعبیرى لینک و پیوند «آئین و عالم» از روش «مسجد» جست و جو کرد.

عبادى به خویش بگیرد. در‌این‌صورت , انجامِ به ظواهر مادى و دنیایى ,در واقع معنوى و اخروى میباشند. تربیت دینى در صدد میباشد تا از این گنجایش و امکان , که در همهء آدم ها وجود داراست, به کارگیری کند.آدمِ تربیت یافته درین مدرسه , مى تواند به درجاتى نایل شود که همهء زندگى وی الهى و عبادى گردد; (قل ان صلاتى و نسکى و محیاى ومماتى لله رب العالمین ).[1]
به این ترتیب , «عبادت» در فرهنگ وتمدن دینى , به «عبادت خاص» و«عبادت عام» تقسیم مى خواهد شد و در شرایطی که «مسجد» معبد میباشد ,شایستهء اجرا هر دو گروه از عبادات خواهد بود.
4. بدین نکته کمتر دقت گردیده است که چرا خانهء رسول و مسجد اودر کنار یکدیگر قرار گرفتند؟ نبی واسطهء دربین پروردگار و اخلاق میباشد ارتباط اى باایمان و پیوندى با عموم داراست. به گواهى و شهیدشدن تاریخ ,رسول در برقرارى هر دو رابطه (رابطه باایمان و رابطه با عموم ) از«مسجد» منفعت مى گرفته و چه بسا راز تقارن خانهء وی با مسجد همین بوده میباشد ; پیوندى ناگسستنى و دائمى با آفریدگار و عموم , از پایگاهى به اسم مسجد.
بنابراین «مسجد» تنهاً محلى براى رابطه باایمان خلا.رابطه با جامعه و امت نیز در شیوه نامه قرار مى گرفت و در میان «مسجد» و «اجتماع» و کارها مرتبط با آن پیوندى همیشگى برقراربود. یکى از توفیق هاى شگفت انگیز رسول را بایستی در همین لینک«مسجد و عموم» و یا این که به تعبیرى لینک و پیوند «آئین و عالم» از روش «مسجد»جست و جو کرد.
5. «مسجد» و «اذان» این شعار زیباى اسلام , همزاد با هم بوده اند.مقایسه در بین این شعار با آنچه در ادیان دیگر بوده میباشد نیز شایان توجه و تأمل میباشد . نواختن ناقوس در کلیسا, شیپور یهودیان و یا این که به کار گیری ازبوق , طبل و مانند آنان براى اگاهی رسانى که تنها بانگ و صدایند و

خالى از هرگونه محتوایى مى باشند, کجا و بانگ روحبخش اذان کجا! یک جا تنها صدا و یک جا صداى هم پا با بالاترین محتوا. «اذان» شعارى که همگی روز از مأذنه هاى مساجد طنین افکن مى گردد با اعلام و اعتراف به بزرگى پروردگار شروع و با شهیدشدن به یگانگى وی نقطه پایان مى پذیرد. آن مجال که‌این آواى تکبیر در فضاى زندگى پخش مى شود, بانگ آزادى و آزادگى , همهء خدایانِ دروغین را به نزاع دعوت مى نماید و بر هر مسلمانى روش مى نمایاند و بى جهت وجود ندارد که‌این شعار, او‌لین درس توحیدى میباشد که گوش نوزاد مسلمان با آن آشنامى خواهد شد.
6. با دقت به آنچه گفته شد, «نقش مسجد» در اسلام بسیار متمایز از معابد ادیان دیگر بوده و تحت عنوان پایگاهى که کارکردهاى مختلف و متنوع داشته گزینه دقت قرار گرفته میباشد . این نوشتار به اختصار این کارکردها را با دقت بر حکومت نبوى بررسى خواهد کرد.